De gelaagdheid van cultuurverandering

Dat veroorzaakt drie uitdagingen in cultuurverandering:

• Cultuurproblemen worden te laat ontdekt
• Cultuurproblemen worden verkeerd gediagnostiseerd
• Cultuurproblemen worden verkeerd aangepakt

Dit blijkt uit de vele voorbeelden van organisaties waar langdurig ongewenst gedrag heeft plaats kunnen vinden soms zelfs met desastreuze gevolgen. Er is in bijna al die cases te laat opgetreden op basis van twijfelachtige conclusies én oplossingen.

Het cultuurprobleem pak je met een rammelende aanpak dus niet (volledig) aan. Om die gelaagdheid te doorgronden (in de mate waarin dat écht mogelijk is) kun je beter kiezen voor een meerdere-modellen-aanpak.

Door de realiteit vanuit verschillende perspectieven te onderzoeken en deze inzichten samen op (verklarende) waarde te schatten kom je tot een dieper begrip van cultuur. Neem bijvoorbeeld het model hieronder. Deze komt uit een stroming in de sociale wetenschappen het kritisch realisme.

(Niet)waarneembare cultuur

Hier zien we dat je cultuur op waarneembaar, niet waarneembaar en onderliggend niveau in relatie tot elkaar kan proberen te begrijpen. Neem bijvoorbeeld het elkaar 𝘯𝘪𝘦𝘵 aanspreken op ongewenst gedrag.

1. Dit gedrag kun je observeren – waarneembaar en ervaren 
2. Vervolgens kun je onderzoeken of dit te maken heeft met een gebrek aan sociale veiligheid in de interactie in het team –  niet waarneembaar
3. Die sociale onveiligheid kan worden verklaard door de omvang, relatie tot hiërarchie en samenstelling van het team – onderliggende mechanismen 

Hiermee kun je een veel rijker beeld creëren van een situatie en kun je op verschillende niveau’s nadenken over interventies. Dat vraagt wel bewustzijn van de aannames die je doet over hoe deze niveau’s op elkaar inspelen. Het is daarom nuttig om te werken met expliciete aannames (of hypotheses).

Zo maak je de diagnose rondom een gelaagd cultuurprobleem veel zorgvuldiger!